Warszawski klasztor sióstr wizytek jest najstarszym domem zakonu w Polsce. Powstał z fundacji klasztoru w Paryżu (przy Faubourg St. Jacques) przy współudziale klasztorów z Lyonu-Bellecour i Troyes. Dwanaście zakonnic z przełożoną Marią Katarzyną de Glétain przybyło do Warszawy latem 1654 roku na życzenie królowej Ludwiki Marii Gonzagi, małżonki Jana Kazimierza. Za staraniem królowej został wzniesiony i uposażony drewniany klasztor przy Krakowskim Przedmieściu, w bliskim sąsiedztwie rezydencji królewskiej (Pałacu Kazimierzowskiego). 9 sierpnia tego samego roku, w obecności pary królewskiej, nastąpiło uroczyste zamknięcie klauzury. Pierwszą Polką wizytką była Helena Warszewicka, która przyjęła imię Ludwiki Marii. Już w następnym roku po osiedleniu się w Polsce siostry musiały opuścić klasztor z powodu najazdu szwedzkiego, udając się wraz z dworem królewskim na emigrację do Głogówka na Śląsku. W roku 1657 znów na krótko opuściły klasztor, gdy Warszawa zagrożona była najazdem tatarskim.
W czasie wielkiej epidemii w latach 1708-1709 większość zgromadzenia wyjechała do folwarku w Zawiszynie z wyjątkiem dziesięciu sióstr, które pozostały, by opiekować się klasztorem. Mimo niesprzyjającej sytuacji politycznej i socjalnej liczba sióstr szybko się powiększała. Czas najbardziej dynamicznego rozwoju zakonu na ziemiach polskich przypadł na przełom XVII i XVIII stulecia. Jeszcze w XVII wieku klasztor warszawski ufundował dwa nowe domy: w Krakowie (1681) i Wilnie (1694). Od początku, zgodnie z zamiarem królowej fundatorki, siostry, zachowując życie kontemplacyjne, prowadziły pensjonat dla dziewcząt, aby zaradzić potrzebom oświatowym stolicy. Otworzyły również warsztat hafciarski. Gdy wspólnota stała się w przeważającej części polskojęzyczna, rozpoczęto prowadzenie prac translatorskich z języka francuskiego.
Od początku lat sześćdziesiątych XVII w zaczęła powstawać obecna murowana budowla klasztoru, którego pierwsze wschodnie skrzydło od strony Wisły rozpoczęto wznosić w 1664 z funduszy królowej. Dalsza rozbudowa klasztoru, rozpoczęta z inicjatywy s. Marii Konstancji Cantarini, przypadła na lata 1670-1682. Wzniesiono wówczas skrzydło północne klasztoru wraz z przylegającymi do niej zabudowaniami gospodarczymi - spiżarnią, piekarnią i spichlerzem oraz większą część skrzydła zachodniego. W wyniku tej rozbudowy rzut klasztoru przybrał kształt czworoboku.
W roku 1727 z inicjatywy Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej oraz przełożonej Marii Heleny Poniatowkiej rozpoczęto budowę obecnego kościoła. Lata budowy, z przerwą 1733-1754 spowodowaną brakiem środków finansowych, przypadły na czas zmiany stylu architektonicznego, baroku na rokoko - które to dwie cechy stylowe dają się w nim wyraźnie wyodrębnić. Archiwalnie poświadczonymi architektami budowy są Karol Bay i Jakub Fontana. Wystrój rzeźbiarsko-stiukowy, w tym słynną ambonę w kształcie łodzi, wykonał warsztat Jana Jerzego Plerscha. Konsekracji kościoła dokonał 20 IX 1761 biskup Józef Andrzej Załuski. (film>>) Po wzniesieniu nowego, obecnie istniejącego kościoła, przystąpiono do adaptacji na potrzeby klasztoru skrzydła południowego, w którym dotychczas znajdowała się pierwotna świątynia. Przebudowy dokonano w latach 1782-1785 z inicjatywy matki Ludwiki Heleny Zborowskiej. Budynek klasztorny skomunikowano z nowym kościołem klatką schodową prowadzącą do dwukondygnacyjnego chóru zakonnego, przylegającego do południowej strony prezbiterium. Ten właśnie kształt zabudowań uwiecznił na swym obrazie Bernardo Bellotto.
Czasy rozbiorów Polski dotkliwie zaciążyły nad klasztorem. Kontrybucje nałożone w czasach powstania kościuszkowskiego pozbawiły kościół i klasztor wielu cennych dzieł sztuki. Od 1797 aż do końca XIX wieku miały miejsce sukcesywne konfiskaty gruntów klasztornych, m.in. od strony Wisły i ul. Karowej. W 1807 roku siostry musiały opuścić klasztor zamieniony na lazaret dla wojsk napoleońskich, mieszkając przez rok u sióstr Benedyktynek-Sakramentek na Nowym Mieście.
Najsurowsze restrykcje spotkały klasztor po upadku powstania styczniowego w 1864 roku. Na mocy ukazu carskiego położono kres działalności wychowawczej zamykając pensjonat. Wraz z nim zamknięto również nowicjat, zakazując przyjmowania nowych powołań przez czterdzieści lat. gdy w roku 1905 został on ponownie otwarty, z liczącego w połowie XIX wieku blisko 50 sióstr zgromadzenia pozostało zaledwie siedem. Dzięki ich heroizmowi klasztor przetrwał i znów zapełnił się nowymi powołaniami. Z pomocą wizytkom warszawski przyszedł wówczas klasztor krakowski.
W latach drugiej wojny światowej zespół kościoła i klasztoru przetrwał zarówno dotkliwe bombardowanie we wrześniu 1939, jak i powstanie warszawskie 1944 oraz następujące po nim burzenie stolicy przez okupanta. Po upadku powstania po raz kolejny w historii klasztoru zmuszone były go opuścić. W 1949 roku dzięki interwencji Jana Zachwatowicza oraz Aleksandra Gieysztora klasztor ocalał przed zburzeniem, którego zamierzały dokonać ówczesne władze wojskowe i rządowe.
Częstym gościem klasztoru był ks. Prymas Stefan Wyszyński. Dzięki jego zaufaniu klasztor mógł udzielać pomocy prześladowanemu Kościołowi w krajach komunistycznych: nawiązać kontakt z rozproszona wspólnotą sióstr wizytek na Węgrzech oraz udzielać gościny siostrom z innych zgromadzeń. W warunkach ścisłej konspiracji przy klasztorze miało miejsce również udzielenie święceń kapłańskich diakonom z Czechosłowacji. Siostry prowadząc od 350 lat życie modlitwy i odosobnienia, starają się włączać aktywnie w życie stolicy, przede wszystkim poprzez udostępnienie swej świątyni celom duszpasterskim i kulturalnym. Pragną aby ich klasztor łączył dziedzictwo tradycji z dniem dzisiejszym, zarówno dla nich samych, jak i dla mieszkańców Warszawy oraz wszystkich jej gości. |