|
W 2024 roku przeprowadzono dokumentację fotograficzną i opisową koronek ze zbiorów Zakonu Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny. W klasztorze sióstr wizytek w Warszawie rozpoznano ponad 100 zabytkowych obiektów – od weneckich koronek XVII-wiecznych aż po roboty wykonane zapewne przez siostry wizytki już w początkach XX w. Zachowane koronki prezentują dużą różnorodność w zakresie technik wykonania: są wśród nich koronki igłowe, klockowe, kombinowane (tj. wykonane techniką mieszaną), szydełkowe, siatkowe, frywolity, a także ażurowe hafty. Wśród szczególnie cennych eksponatów znalazły się serwety w całości wykonane techniką igłową plat de Venice (Wenecja, 2 poł. XVII w.), serwety obszywane koronką igłową gros de Venice (Wenecja, 4.ćw. XVIII-pocz. XVIII w.), obszycia obrusów i alb wykonane w XVIII – XIX w. technikami igłowymi, klockowymi, siatkowymi i mieszanymi.
Niezwykle cenne są aplikacje (ażurowe kwiatki i listki) wycinane z lekkiej lnianej tkaniny o luźnym splocie, przeznaczone do dekoracji serwet czy obrusów, wykonane – według tradycji – przez samą królową Marię Ludwikę Gonzagę, fundatorkę warszawskiego klasztoru sióstr wizytek (po poł. XVII w. – przed 1667 r.). Inną niezwykle cenną grupą obiektów są koronki metalowe – złote i srebrne – zachowane w obszyciach ornatów, dalmatyk i innych szat i paramentów liturgicznych. Opisy poszczególnych obiektów stanowią podstawę katalogu koronek ze zbiorów sióstr wizytek w Polsce.
mgr Barbara Jamska
historyk sztuki, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk
Przykładowe hasła
- Nazwa obiektu: Koronka
Czas i miejsce wykonania: Włochy, Wenecja; kon. XVII – pocz. XVIII w.
Materiał i technika: nici lniane białe, koronka igłowa
Wymiary: 7 x 246 cm
Opis: Koronka pierwotnie w obszyciu obrusa ołtarzowego, doszyta do wąskiego pasa lnianego płótna. Koronka igłowa we wzór cienkich, misternych gałązek z drobnymi listkami i kwiatami, połączonych pajęczyną przęseł zdobionych pikotkami. Kwiatki drobne, o nieregularnym kształcie. Brzeg koronki zmiennie falisty, z pikotowanych łuków na przemian pojedynczych i zestawianych z trzech. Na pasie płótna wyszyte inicjały „S.F.”
Stan zachowania: miejscami nici wyszarpane
- Nazwa obiektu: Koronka
Czas i miejsce wykonania: Polska, warsztat przyklasztorny wizytek (?); XX w.
Materiał i technika: nici lniane białe, koronka szydełkowa
Wymiary: 10 x 278 cm
Opis: Koronka pierwotnie w obszyciu obrusa ołtarzowego, doszyta do pasa lnianego płótna. Jednostronnie regularnie falista, z dekoracyjnym motywem sieciowym złożonym z 6-płatkowych kwiatków przypominających wiatraczki, ułożonych w dwóch rzędach z przesunięciem. Na jednym z końców pasa płótna haft czerwoną nicią „+ S” i serce oplecione koroną cierniową.
Stan zachowania: dobry
- Nazwa obiektu: Serweta komunijna (tuwalnia)
Czas i miejsce wykonania: koronka igłowa: Włochy, Wenecja (?); 4. ćw. XVII w.; koronka klockowa: Flandria, kon. XVII w.; montaż serwety: XIX w. (?)
Materiał i technika: batyst lniany biały; koronka szeroka: nici lniane białe, koronka igłowa gros point de Venise; koronka wąska: nici lniane białe, koronka klockowa
Wymiary: 82 × 47 cm; koronka igłowa: 50 × 23 cm (dwa fragmenty); koronka klockowa: 3 × 34 cm (dwa fragmenty)
Opis: Serweta prostokątna, z białego batystu. Przy krawędziach dłuższych boków po pięć wąskich zakładek. Na środku haftowane czerwoną nicią „+ S”. Dłuższe boki obszyte szeroką koronką reliefową gros point de Venise, z motywem gęstej wici roślinnej z bujnymi, mięsistymi liśćmi i dużymi kwiatami peonii i lilii. Zarys motywów podkreślony grubym sznureczkiem. Tło przęsłowe z pikotkami. Brzegi dekorowane regularnie rozmieszczonymi wypustkami, wykonanymi z półkoli z pikotkami. Krótsze boki serwety obszyte wąską koronką klockową z motywem stylizowanych gałązek z drobnymi kwiatkami, luźno rozrzuconych na tle malines. Brzegi zdobione pikotkami.
Stan zachowania: Nici w wielu miejscach poprzerywane, płótno cerowane.
Źródła archiwalne i blibliografia: karta biała ODZ, wyk. B. Bielawski, 1978 r. (tam określenie warsztatów: „Antwerpia i nieprofesjonalne dodatki”).
- Nazwa obiektu: Serweta komunijna (tuwalnia)
Czas i miejsce wykonania: tkanina: Włochy (?), 2. poł. XVII w.; koronki szerokie: Włochy, Wenecja; 2. poł. XVII w.; koronki wąskie: Francja; 2. poł. XVII w.
Materiał i technika: tkanina lniana biała, broszowana; koronka szeroka: nici lniane białe, koronka igłowa; koronka wąska: nici lniane białe, koronka igłowa point de France
Wymiary: serweta: 72 × 37 cm; batyst: 34 × 28 cm; koronka szeroka: 20 × 34 cm (dwa fragmenty); koronka wąska: 3 × 33 cm (dwa fragmenty)
Opis: Serweta prostokątna, z białej lekkiej tkaniny broszowanej białą grubą przędzą, we wzór pojedynczych łukowato wygiętych gałązek kwiatowych, ułożonych w rzędach z przesunięciem. Dłuższe boki serwety obszyte szeroką koronką płaską, z motywem gęstej wici roślinnej z drobnymi listkami, pąkami i kwiatami. Tło wypełnione gęsto sześciobocznymi przęsłami z pikotkami. Brzegi dekorowane regularnie rozmieszczonymi kółeczkami z pikotkami. Krótsze boki serwety obszyte wąską koronką z motywem cienkich gałązek z drobnymi listkami i kwiatkami, luźno rozrzuconych na tle przęsłowym z pikotkami. Zarys motywów podkreślony grubym sznureczkiem. Brzegi dekorowane regularnie rozmieszczonymi wypustkami, wykonanymi z półkoli z pikotkami.
Stan zachowania: tkanina w jednym miejscu cerowana
- Nazwa obiektu: Serweta
Czas i miejsce wykonania: Włochy, Wenecja; 2. poł. XVII w.
Materiał i technika: nici lniane białe, koronka igłowa plat de Venice
Wymiary: serweta: 60 × 28 cm
Opis: Serweta prostokątna, wykonana w technice koronki igłowej plat de Venice. We wzór swobodnie poprowadzonej wici kwiatowej o cienkich, wijących się łodyżkach oraz pąkach i kwiatach przypominających lilie, narcyzy, róże i inne fantazyjnie uformowane, o wyniesionych kwiatostanach. Łodyżki wykonane gęstym ściegiem la saccola, kwiaty wypełnione dekoracyjnymi ściegami ażurowymi. Przęsła tła dość regularne, sześcioboczne, z pikotkami. Brzeg koronki zdobiony pikotowanymi łukami zestawianymi w półkola po trzy.
Stan zachowania: miejscami przetarcia nici
- Nazwa obiektu: Serweta
Czas i miejsce wykonania: serweta: wg tradycji Maria Ludwika Gonzaga, fundatorka warszawskiego klasztoru sióstr wizytek; po poł. XVII w – przed 1667 r.; koronka igłowa: Włochy, Wenecja, 2 poł. XVII w.; koronka klockowa i koronka kombinowana: XVIII‒XIX w.
Materiał i technika: batyst lniany biały; aplikacje: tkanina lniana o luźnym splocie, haft nicią lnianą białą; koronka igłowa: plat de Venise z nici lnianej białej; koronka klockowa z nici lnianej białej; koronka kombinowana z nici lnianej białej (aplikacja brukselska)
Wymiary: serweta: 27 × 42 cm, koronka igłowa szer. 3,5 cm; koronka klockowa: 4 × 4,5 cm; koronka kombinowana: 4 × 4 cm (2 szt.)
Opis: Serweta prostokątna z białego batystu zdobionego dekoracją w formie aplikacji z białej tkaniny nakładanej na obrzeżach, obszyta wąską koronką igłową. Aplikacje w formie wydłużonych, skręcających się liści (stylizowany akant?), wyrastających z narożników. Dekorację dopełniają czteropłatkowe kwiatki i motyw kuli ujętej liśćmi. W obszyciu koronka o deseniu gęstej, rozmytej wici roślinnej utworzonej z gnących się gałązek, liści o nieregularnych kształtach i kwiatów róży. Wzór wykonany różnorodnymi ściegami dekoracyjnymi (la saccola, le greco), lekko ażurowany. Tło przęsłowe, wzbogacone pikotkami, Brzeg wykończony pikotowanymi półkolami. W dwóch narożnikach dosztukowane niewielkie fragmenty koronki klockowej i koronki kombinowanej.
Stan zachowania: dobry
- Nazwa obiektu: Koronka metalowa
Czas i miejsce wykonania: Włochy (?), 2. poł. XVII w.
Materiał i technika: nici srebrne na białej jedwabnej duszy, w dwóch grubościach, nici miedziane złocone na żółtej jedwabnej duszy, w dwóch grubościach; koronka klockowa
Wymiary: szer. 8,5 cm
Opis: Koronka w podziałach oraz obszyciach dekoltu przodu i tyłu ornatu. Klockowa, srebrno-złota, z nici o duszy jedwabnej białej i oplocie srebrnym, w dwóch grubościach oraz z nici o duszy jedwabnej żółtej i oplocie miedzianym złoconym, w dwóch grubościach. Na złotym romboidalnym tle, wykonanym warkoczykiem, motyw falistej złotej wici, zbudowanej z czterech grubszych nici, ze złotymi wydłużonymi liśćmi i dużymi kwiatami w dwóch rodzajach. Kwiaty hiacynta i lilii ukazane w projekcji bocznej, srebrne ze złotymi środkami, wykonane w płócienku, z pręcikami zaznaczonymi szachownicą. Płatki kwiatów okonturowane grubszą nicią srebrną lub złotą. Brzegi koronki proste, srebrne, z warkoczyka z pikotkami.
Stan zachowania: dobry
- Nazwa obiektu: Koronka metalowa
Czas i miejsce wykonania: Włochy (?), XVIII w.
Materiał i technika: nici srebrne na białej jedwabnej duszy, nici złote na żółtej jedwabnej duszy, w dwóch grubościach; koronka klockowa
Wymiary: szer. 9 cm
Opis: Koronka użyta do dekoracji antependium, naszyta na XVI-wieczną włoską tkaninę – aksamitny brokat (na białym tle lansowanym metalowym wątkiem wiśniowy deseń w układzie sieciowym, utworzony z gałęzi tworzących pola o kształcie spiczastych owali, w których stylizowany kwiat ostu). Koronka klockowa szeroka, srebrno-złota, z motywem dwóch srebrnych ulistnionych wici roślinnych układanych faliście, krzyżujących się ze sobą i tworzących owalne pola. W każdym polu duży kwiat o złotym środku oraz srebrnych i złotych płatkach, ukazany w projekcji czołowej. Tło złote, o romboidalnych oczkach. Brzegi koronki proste, z warkoczyka z pikotkami.
Stan zachowania: dobry
|
W 2024 roku przeprowadzono dokumentację fotograficzną i opisową koronek ze zbiorów Zakonu Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny. W klasztorze sióstr wizytek w Warszawie rozpoznano ponad 100 zabytkowych obiektów – od weneckich koronek XVII-wiecznych aż po roboty wykonane zapewne przez siostry wizytki już w początkach XX w. Zachowane koronki prezentują dużą różnorodność w zakresie technik wykonania: są wśród nich koronki igłowe, klockowe, kombinowane (tj. wykonane techniką mieszaną), szydełkowe, siatkowe, frywolity, a także ażurowe hafty. Wśród szczególnie cennych eksponatów znalazły się serwety w całości wykonane techniką igłową plat de Venice (Wenecja, 2 poł. XVII w.), serwety obszywane koronką igłową gros de Venice (Wenecja, 4.ćw. XVIII-pocz. XVIII w.), obszycia obrusów i alb wykonane w XVIII – XIX w. technikami igłowymi, klockowymi, siatkowymi i mieszanymi.
Niezwykle cenne są aplikacje (ażurowe kwiatki i listki) wycinane z lekkiej lnianej tkaniny o luźnym splocie, przeznaczone do dekoracji serwet czy obrusów, wykonane – według tradycji – przez samą królową Marię Ludwikę Gonzagę, fundatorkę warszawskiego klasztoru sióstr wizytek (po poł. XVII w. – przed 1667 r.). Inną niezwykle cenną grupą obiektów są koronki metalowe – złote i srebrne – zachowane w obszyciach ornatów, dalmatyk i innych szat i paramentów liturgicznych. Opisy poszczególnych obiektów stanowią podstawę katalogu koronek ze zbiorów sióstr wizytek w Polsce.
